Data orzeczenia

2018-06-20

Data wpływu

2018-03-19

Sąd

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie

Sędziowie

Beata Blankiewicz-Wóltańska /przewodniczący sprawozdawca/

Izabella Janson

Arkadiusz Tomczak

Symbol z opisem

6539 Inne o symbolu podstawowym 653

Hasła tematyczne

Inne

Skarżony organ

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych/ZUS

Treść wyniku

Uchylono zaskarżone postanowienie

Powołane przepisy

Dz.U. 2017 nr 0 poz 1369; art. 272 § 1 , art. 281 i 282 § 2 , art. 146 § 1; Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA - Beata Blankiewicz – Wóltańska (spr.), Sędzia WSA - Izabella Janson, Sędzia WSA - Arkadiusz Tomczak, Protokolant - specjalista Marcin Kwiatkowski, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 czerwca 2018 r. sprawy ze skargi I. Sp. z o.o. z siedzibą we W. w przedmiocie wznowienia postępowania sądowego w sprawie zakończonej postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 lutego 2017 r. o sygn. akt V SA/WA 50/17 na postanowienie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] listopada 2016 roku znak [...] w przedmiocie kontynuowania czynności kontrolnych; 1. wznawia postępowanie sądowoadministracyjne; 2. uchyla postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 lutego 2017 r. o sygn. akt V SA/WA 50/17; 3. uchyla zaskarżone postanowienie; 4. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz I. Sp. z o.o. z siedzibą we W. kwotę 597 zł (słownie: pięćset dziewięćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego ze skargi o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego oraz kwotę 100 zł (słownie: sto złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego ze skargi; 5. nakazuje ściągnąć kwotę 100 zł (słownie: sto złotych) od I. Sp. z o.o. z siedzibą we W. tytułem uiszczenia brakującej kwoty wpisu sądowego od skargi. Do orzeczenia zgłoszono zdanie odrębne.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 9 lutego 2017 r., sygn. akt V SA/Wa 50/17 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, działając na podstawie art. 58 § 1 pkt 1 i § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 z p. zm., dalej: p.p.s.a.), odrzucił skargę I.z siedzibą we W. na postanowienie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] 2016 r. nr [...] w przedmiocie kontynuowania czynności kontrolnych.

W uzasadnieniu WSA wskazał, iż zgodnie z uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 stycznia 2014 r. o sygn. akt II GPS 3/13, na odmowę rozpatrzenia sprzeciwu wniesionego na podstawie art. 84c ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2017 r., poz. 2168, dalej: u.s.d.g.) nie przysługuje skarga do sądu administracyjnego. Wprawdzie treść uchwały odnosi się wprost do odmowy rozpatrzenia sprzeciwu, jednakże analiza jej uzasadnienia prowadzi do wniosku, iż kontroli sądów administracyjnych nie podlegają orzeczenia wydawane w ramach postępowań prowadzonych na podstawie art. 84c u.s.d.g., w tym zaskarżone w niniejszej sprawie postanowienie oparte na art. 84c ust. 10 u.s.d.g.

WSA przywołał przy tym pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 31 października 2014 r. o sygn. akt II GSK 1277/14, iż odwołanie się przez sąd do zasady wyrażonej w uchwale NSA z dnia 13 stycznia 2014 r. jest w pełni uzasadnione. Ogólna moc wiążąca uchwał Naczelnego Sądu Administracyjnego wynika z art. 269 § 1 p.p.s.a. Treść tego przepisu w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje, że żaden skład orzekający (jakiegokolwiek sądu administracyjnego) nie może rozstrzygnąć kwestii objętej zakresem uchwały w sposób sprzeczny ze stanowiskiem w niej zawartym. Do naruszenia art. 269 § 1 p.p.s.a. doszłoby wówczas, gdyby sąd wyraził stanowisko odmienne od tego, które zostało przedstawione w powołanej uchwale.

Sąd wskazał ponadto, iż rozpoznając niniejszą skargę związany jest stanowiskiem wyrażonym w uchwale z dnia 13 stycznia 2014 r. o sygn. akt II GPS 3/13, a co więcej powyższe stanowisko NSA Sąd w pełni podzielił, więc nie mógł uwzględnić wniosku Skarżącego o "(...) przedstawienie powstałego zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia odpowiedniemu składowi Naczelnego Sądu Administracyjnego celem podjęcia ponownej uchwały (...)".

Z tych względów, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 58 § 1 pkt 1 i § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, odrzucił skargę. O zwrocie wpisu sądowego orzeczono na podstawie art. 232 § 1 pkt 1 i § 2 p.p.s.a.

Postanowienie WSA w Warszawie z dnia 9 lutego 2017 r. stało się prawomocne z dniem 23 marca 2017 r.

W dniu [...] r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wpłynęła skarga I. Sp. z o.o. z siedzibą we W. (dalej: Skarżący, Strona, Spółka), następcy prawnego I. Sp. z o.o. z siedzibą we W., o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem, tj. postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 lutego 2017 r. (sygn. akt: V SA/Wa 50/17) odrzucającego skargę na postanowienie Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia[...]2016 r. nr [...].

W uzasadnieniu skargi o wznowienie postępowania Skarżąca wskazała na wystąpienie podstawy wznowienia postępowania, a mianowicie art. 270 oraz art. 272 § 1 i § 2 w związku z art. 3 § 2 pkt 2 i art. 58 § 1 pkt 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, w związku z art. 84c ust. 1, ust. 9 i ust. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 2017 r. (sygn. akt: SK 37/15), opublikowanym w Dzienniku Ustaw z dnia 28 grudnia 2017 r. (poz. 2451), w którym Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż "[...] art 3 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 20102 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi [...] rozumiany jako wyłączający możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego na postanowienie w przedmiocie zażalenia na postanowienie wydane wskutek wniesienia sprzeciwu, o którym mowa w art 84c ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej [...], jest niezgodny z art 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej".

Z uwagi na wystąpienie przesłanki wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego Skarżąca wniosła na podstawie art. 282 p.p.s.a. o uchylenie w całości postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 lutego 2017 r. (sygn. akt: V SA/Wa 50/17) w celu merytorycznego rozpoznania skargi na postanowienie Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] 2016 r. nr [...] w przedmiocie sprzeciwu na czynności kontrolne oraz o zasądzenie od organu na rzecz Strony skarżącej zwrotu kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skargi wskazano, iż w dniu [...] 2017 r. nastąpiło zarejestrowanie przez Sąd Rejonowy dla W. F., VI Wydział Gospodarczy KRS połączenia spółek I. Sp. z o.o. i I. Sp. z o.o. w trybie art. 492 § 1 pkt 1 Kodeksu spółek handlowych, w wyniku czego cały majątek spółki I. Sp. z o.o. (spółka przejmowana) został przeniesiony z tym dniem na spółkę I. Sp. z o.o. (spółka przejmująca). W wyniku połączenia spółka I. Sp. z o.o. zmieniła jednocześnie swoją firmę i w obrocie gospodarczym występuje od tego dnia pod firmą I. Sp. z o.o.

Skarżący wskazał, iż podstawę prawną odrzucenia w przedmiotowej sprawie skargi Strony skarżącej, w oparciu o art. 58 § 1 pkt 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, stanowił przepis art. 3 § 2 pkt 2 powołanej ustawy, który to przepis rozumiany jako wyłączający możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego na postanowienie w przedmiocie zażalenia na postanowienie wydane wskutek wniesienia sprzeciwu, o którym mowa w art. 84c ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 20104 r. o swobodzie działalności gospodarczej został wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 2017 r. (sygn. akt: SK 37/15) uznany za niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Tym samym w przedmiotowej sprawie – w opinii Skarżącego - zaistniała przesłanka wznowienia postępowania, o której mowa w art. 272 § 1 p.p.s.a., zgodnie z którym można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

Wskazano też, że zgodnie z art. 272 § 2 powołanej ustawy, w takim przypadku skargę o wznowienie postępowania należy wnieść w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Uwzględniając fakt, iż zgodnie z art. 190 ust. 3 Konstytucji RP orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego wchodzą w życie z dniem ich ogłoszenia w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony, a wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 2017 r. (sygn. akt: SK 37/15) został ogłoszony w Dzienniku Ustaw z dnia 28 grudnia 2017 r. (Dz. U. 2017, poz. 2451), w ocenie Skarżącego został zachowany ustawowy termin na złożenie skargi o wznowienie postępowania.

W ocenie Skarżącego brak jest również w przedmiotowej sprawie negatywnej przesłanki wznowienia postępowania, o której mowa w art. 278 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, zgodnie z którym po upływie lat pięciu od uprawomocnienia się orzeczenia nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem przypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana, albowiem postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie sygn. akt V SA/Wa 50/17 - będące przedmiotem skargi, wydane zostało w dniu 9 lutego 2017 r.

W tej sytuacji w ocenie Strony skarżącej zachodzą wszelkie przesłanki umożliwiające wznowienie wskazanego wyżej postępowania.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje.

Stosownie do przepisów art. 280-282 p.p.s.a. rozpoznanie skargi o wznowienie postępowania następuje w dwóch etapach. W pierwszym z nich sąd bada pod względem formalnym (na posiedzeniu niejawnym) dopuszczalność skargi o wznowienie postępowania, tj. czy skarga została wniesiona w terminie oraz czy skarżący wskazał ustawową przyczynę uzasadniającą żądanie wznowienia. Na tym etapie sąd nie bada ani rzeczywistego istnienia podstawy, ani jej trafności, a jedynie fakt jej powołania. Podstawą tej oceny są twierdzenia zawarte w skardze o wznowienie postępowania. W sytuacji gdy skarga o wznowienie postępowania została wniesiona po terminie lub gdy z samego uzasadnienia wynika, że podnoszona podstawa nie zachodzi, skarga jako pozbawiona ustawowych podstaw wznowienia postępowania podlega odrzuceniu (por. postanowienia NSA z: 5 lipca 2012 r., sygn. akt I OSK 1057/12; 7 sierpnia 2012 r., sygn. akt I OSK 1285/12 i 16 listopada 2012 r., sygn. akt I OSK 2607/12, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 grudnia 2017 r. , sygn. akt I GSK 1316/16). W przeciwnym razie rozpoczyna się drugi etap postępowania. Na tym etapie, a więc wówczas, gdy nie zachodzi podstawa do odrzucenia skargi o wznowienie postępowania (skarga jest dopuszczalna, została wniesiona w terminie i istnieje powoływana w niej podstawa wznowienia), sąd rozpoznaje (na rozprawie) sprawę merytorycznie.

Z treści art. 281 p.p.s.a. wynika nadto, że na rozprawie sąd rozstrzyga przede wszystkim o dopuszczalności wznowienia i jeżeli brak jest ustawowej podstawy wznowienia lub termin do wniesienia skargi nie został zachowany, odrzuca skargę o wznowienie. Sąd może jednak po rozważeniu stanu sprawy, połączyć badanie dopuszczalności wznowienia z rozpoznaniem sprawy.

Przedmiotem wznowionego postępowania jest ocena wpływu wskazanej przez skarżącego podstawy wznowienia na treść poprzedniego rozstrzygnięcia. Rozpoznając ponownie sprawę sąd stosuje odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem, który wznowił postępowanie (art. 282 § 2 p.p.s.a.), m.in. przepisy o czynnościach procesowych, o doręczeniach, jak również dotyczące wydawania orzeczeń, ich uzasadniania i doręczania. Negatywny wynik tej oceny, a więc gdy powołane podstawy wznowienia wprawdzie istnieją, ale nie pozostają w związku przyczynowym z treścią zaskarżonego rozstrzygnięcia, sprawia, że skarga o wznowienie postępowania podlega oddaleniu (por. postanowienia NSA z: 26 października 2012 r., sygn. akt II OSK 2577/12; 4 września 2013 r., sygn. akt I FSK 1424/13; 23 października 2012 r., sygn. akt II OSK 2531/12). Oddalenie skargi o wznowienie postępowania nastąpić powinno wówczas, gdy zgłoszona podstawa wznowienia postępowania jest bezzasadna lub stwierdzona podstawa wznowienia nie miała wpływu na treść uprzednio wydanego orzeczenia. Natomiast w każdym innym przypadku skarga o wznowienie postępowania powinna być uwzględniona (tak: wyrok NSA z 6 lipca 2016 r., sygn. akt II OSK 2836/15, LEX nr 2142381).

Podkreśleniu wymaga, że nadzwyczajny charakter instytucji wznowienia postępowania nakazuje interpretować przyczyny wznowienia postępowania w sposób ścisły. Istotą tej instytucji jest bowiem ponowne rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem, w celu zapewnienia zgodności z prawem wydanego w sprawie rozstrzygnięcia.

Podstawy wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego zostały określone w art. 271-273 p.p.s.a.

Skarga o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 lutego 2017 r. została oparta na ustawowej podstawie wznowienia postępowania z art. 272 § 1 p.p.s.a. Zgodnie z tym przepisem, można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

W myśl § 2 tego przepisu w sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Jeżeli w chwili wydania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego orzeczenie sądowe nie było jeszcze prawomocne na skutek wniesienia środka odwoławczego, który został następnie odrzucony, termin biegnie od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu. Oznacza to, że co do zasady podstawą złożenia skargi o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego może być wyrok Trybunału Konstytucyjnego.

Sąd dokonując analizy skargi Skarżącej spółki o wznowienie postępowania stwierdza, iż Skarżący jest uprawniony do złożenia takiej skargi, albowiem jest następcą prawnym Strony, w stosunku do której zostało wydane prawomocne postanowienie WSA w Warszawie z dnia 9 lutego 2017 r.

Skarżący złożył skargę w terminie wskazanym w przepisie art. 272 § 2 p.p.s.a., albowiem wskazany przez Stronę wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 2017 r. został ogłoszony w dniu 28 grudnia 2017 r., Skarżąca spółka wystosowała zaś swoją skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie w dniu 13 marca 2018 r.

Sąd analizował nadto kwestię zaistnienia ustawowej przesłanki niezbędnej do rozpoznania skargi, tzn. kwestię związania sądu administracyjnego wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 2017 r. sygn. akt SK 37/15.

WSA, dokonując analizy treści wyroków Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 grudnia 2015 r. sygn. akt K 34/15 (Dz. U. z 2015 r., poz. 2129), jak też ogłoszonych w dniu 5 czerwca 2018 r. wyroków Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 marca 2016 r. sygn. akt K 47/15 (Dz. U. z 2018r., poz. 1077) oraz z dnia 11 sierpnia 2016 r. sygn. akt K 39/16 (Dz. U. z 2018 r., poz. 1078) uznał, iż w świetle wskazanych wyroków TK Mariusz Muszyński jest osobą nieuprawnioną do orzekania w składzie Trybunału Konstytucyjnego.

Podkreślenia wymaga, iż wskazane wyroki Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, co wynika wprost z art. 190 ust. 1 Konstytucji RP.

Z treści wskazanych wyroków Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 grudnia 2015 r., z dnia 9 marca 2016 r. oraz z dnia 11 sierpnia 2016 r. wynika bowiem, że prawidłowym był wybór przez Sejm VII kadencji trzech sędziów Trybunału Konstytucyjnego wymienionych w uchwałach z dnia 8 października 2015 r. w sprawie powołania sędziów Trybunału Konstytucyjnego (M. P. poz. 1038-1040), rozpoczynających kadencję w dniu 7 listopada 2015 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził w wyroku z dnia 3 grudnia 2015 r. (sygn. akt K 34/15), że o statusie sędziego Trybunału należy mówić już w momencie zakończenia procedury wyboru kandydata na sędziego przez Sejm, co w tym przypadku nastąpiło w dniu 8 października 2015 r. Trybunał Konstytucyjny podkreślił również, że uchwała Sejmu w tej sprawie jest definitywna i nie podlega wzruszeniu. W rezultacie Sejm nie może odwołać swojego wyboru, unieważnić go, stwierdzić jego bezprzedmiotowości bądź post factum go konwalidować.

Z wyżej wskazanych trzech wyroków Trybunału Konstytucyjnego wynika, że w myśl art. 194 ust. 1 Konstytucji RP kompetencja Sejmu do wyboru sędziego aktualizuje się jedynie wówczas, gdy istnieje wolne stanowisko sędziowskie wymagające obsadzenia. Skoro więc kadencja sędziów wybranych w dniu 8 października 2015 r. dopiero rozpoczynała swój bieg, Sejm nie mógł korzystać z kompetencji określonej w art. 194 ust. 1 Konstytucji RP przy wyborze Mariusza Muszyńskiego.

W związku z powyższym nie mógł zostać skutecznie wybrany uchwałą Sejmu RP z dnia 2 grudnia 2015 r. w sprawie wyboru sędziego Trybunału Konstytucyjnego (M.P. z 2015 r., poz. 1184) na stanowisko sędziego Trybunału Konstytucyjnego Mariusz Muszyński na obsadzone już stanowiska sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

W ocenie Sądu, w przypadku, gdy w pięcioosobowym składzie Trybunału Konstytucyjnego, który wydał orzeczenie z dnia 20 grudnia 2017 r. sygn. akt SK 37/15, na które powołuje się Skarżąca spółka, brała udział osoba, która nie jest w świetle wskazanych wyroków TK sędzią tego Trybunału, możemy mieć do czynienia z ewentualną przesłanką nieważności wyroku z uwagi na nienależną obsadę sądu lub z wyrokiem nieistniejącym (sententia non existens - zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2005 r., sygn. akt I CK 298/05; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2000 r., III CZP 29/00, OSNC 2001, nr 2, poz. 25).

Jednakże WSA orzekając w niniejszej sprawie uznał, że zarówno Konstytucja RP, czy też przepisy ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, jak też jakakolwiek inna ustawa istniejąca w polskim systemie prawnym, nie przewidują kompetencji sądu administracyjnego odnośnie orzekania o zgodności z prawem wyroków Trybunału Konstytucyjnego.

Wskazanie przez ustrojodawcę w art. 190 ust. 4 Konstytucji RP na wzruszanie prawomocnego orzeczenia sądowego oraz ostatecznej decyzji administracyjnej, wydanych na podstawie przepisu uznanego następnie przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją RP powoduje, że nie jest dopuszczalne wydanie orzeczenia sądowego oraz decyzji administracyjnej po wejściu w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, na podstawie przepisu w takim jego kształcie normatywnym, który Trybunał uznał za niezgodny z Konstytucją RP (patrz: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 grudnia 2017 r., sygn. akt I OSK 1079/17, LEX nr 2426244).

Trzeba przy tym wskazać, że ustawa zasadnicza w sposób wyczerpujący reguluje kompetencje Trybunału Konstytucyjnego (por. art. 188, art. 189 i art. 193 Konstytucji RP), nie przewidując wśród nich prawa do kontroli przez Trybunał zgodności z prawem własnych orzeczeń. Analiza innych przepisów Konstytucji prowadzi do wniosku, że taka kompetencja Trybunału byłaby systemowo niemożliwa do zaakceptowania. Skoro wyroki Trybunału mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne (por. art. 190 ust. 1 Konstytucji RP), to także Trybunał jest nimi związany. W obecnym stanie prawnym wyklucza to istnienie jakichkolwiek mechanizmów weryfikujących legalność tych wyroków czy sanujących ich ewentualne wady prawne (patrz: zdanie odrębne sędziego TK Leona Kieresa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2017 r., sygn. akt K 1/17, OTK-A 2017/79, Dz.U.2017/2001, www.trybunal.gov.pl). W obecnym stanie prawnym takie kompetencje nie przysługują również sądom administracyjnym.

W tym stanie rzeczy Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, iż w sprawie zaszły ustawowe przesłanki wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem WSA w Warszawie z dnia 9 lutego 2017 r., sygn. akt V SA/Wa 50/17 o odrzuceniu skargi.

Wyrokiem z 20 grudnia 2017 r. wydanym w sprawie o sygn. akt SK 37/15 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: " art. 3 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 i 1370), rozumiany jako wyłączający możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego na postanowienie w przedmiocie zażalenia na postanowienie wydane wskutek wniesienia sprzeciwu, o którym mowa w art. 84c ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2017 r. poz. 2168), jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.". Wyrok ten został opublikowany w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z 28 grudnia 2017 r. poz. 2451.

Zauważyć także należy, że sentencja uchwały NSA z 13 stycznia 2014 r. o sygn. akt II GPS 3/13 nie wiąże na podstawie art. 269 § 1 p.p.s.a. sądów administracyjnych w niniejszej sprawie z uwagi na to, że dotyczy dopuszczalności drogi sądowoadministracyjnej w sprawie skargi na rozstrzygnięcie o odmowie rozpatrzenia sprzeciwu wniesionego na podstawie art. 84c ust. 1 u.s.d.g. a nie – jak w sprawie niniejszej – utrzymania przez Prezesa ZUS w mocy postanowienia o kontynuowaniu czynności kontrolnych.

Z kolei w uchwale z 7 grudnia 2009 r. w sprawie o sygn. akt I OPS 9/09 Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów stwierdził, że: "W sytuacji, w której po wniesieniu skargi kasacyjnej przez stronę Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane zaskarżone orzeczenie, jeżeli niekonstytucyjny przepis nie został wskazany w podstawach kasacyjnych, Naczelny Sąd Administracyjny powinien zastosować bezpośrednio przepisy art. 190 ust. 1 i 4 Konstytucji RP i uwzględnić wyrok Trybunału nie będąc związanym treścią art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.)".

W niniejszej sprawie Skarżąca spółka wskazała w podstawach wznowienia m.in. art. 3 § 2 pkt 2 p.p.s.a. w powiązaniu z art. 58 § 1 pkt 1 p.p.s.a. w związku z treścią wyroku TK z dnia 20 grudnia 2017 r., a tym samym Sąd rozpoznając skargę powinien uwzględnić ten wyrok Trybunału Konstytucyjnego, wydany w sprawie o sygn. akt SK 37/15, którym stwierdzono niezgodność z Konstytucją RP art. 3 § 2 pkt 2 p.p.s.a. rozumianego jako wyłączającego możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego na postanowienie w przedmiocie zażalenia na postanowienie wydane wskutek wniesienia sprzeciwu, o którym mowa w art. 84c ust. 1 u.s.d.g.

Z tego względu Sąd, analizując treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 2017 r. sygn. akt SK 37/15, uznał, iż zasadnym jest uchylenie postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 lutego 2017 r., sygn. akt V SA/Wa 50/17 o odrzuceniu skargi na mocy art. 282 § 2 p.p.s.a.

Rozpoznając sprawę ponownie Sąd zważył, co następuje:

Postanowieniem z dnia [...] r., nr sprawy [...], Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych postanowił utrzymać w mocy postanowienie ZUS z dnia (...) października 2016 r. o kontynuowaniu czynności kontrolnych.

Postanowienie to zapadło w następującym stanie faktycznym sprawy:

W I. Sp. z o.o. z siedzibą we W. w dniu [...] 2016 r. przez ZUS Oddział we W. została wszczęta kontrola w zakresie prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek, do których pobierania zobowiązany jest Zakład oraz zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

Pismem z dnia [...] 2016 r. ZUS wezwał do przedstawienia kontrolującemu umowy handlowe (umowy o świadczenie usług, umowy o współpracy) między Skarżąca spółką a podmiotami wskazanymi w tym piśmie. Nadto zobowiązano do przedstawienia zestawienia obrotów i sald dotyczących tych samych kontrahentów.

Pismem z dnia [...] 2016 r. I. Sp. z o.o. z siedzibą we W. wniosła do ZUS sprzeciw na czynności kontrolne podnosząc, iż w przedstawionym jej zakresie kontroli nie mieści się problematyka relacji kontraktowych między Spółką a jej kontrahentami.

Postanowieniem z dnia [...] 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych postanowił kontynuować czynności kontrolne wyjaśniając w uzasadnieniu, iż zgodnie z art. 87 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Inspektor Kontroli Zakładu ma prawo badać wszelkie księgi, dokumenty finansowo-księgowe i osobowe oraz inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli natomiast z mocy art. 88 ust. 1 pkt 1 ustawy płatnicy są zobowiązani dokumenty te udostępniać.

Po rozpatrzeniu zażalenia Spółki z dnia [...] 2016 r. na postanowienie z dnia [...] 2016 r. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z dnia [...] 2016 r. postanowił utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie o kontynuowaniu czynności kontrolnych w I. Sp. z o.o. z siedzibą we W.

W uzasadnieniu organ stwierdził, iż postępowanie odwoławcze nie wykazało naruszenia art. 79 a ust. 8 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej a Inspektor Kontroli Zakładu żądając dokumentów stanowiących podstawę weryfikacji danych zgłoszonych do Zakładu nie przekroczył zakresu kontroli zawartego w upoważnieniu do jej przeprowadzenia.

W skardze z dnia [...] 2016 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na postanowienie Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] 2016 r. I.Sp. z o.o. z siedzibą we W. wniosła o jego uchylenie zarzucając organowi :

1. naruszenie przepisów postępowania mogące mieć istotny wpływ na wynik postępowania, tj. art. 7, 8, 11 k.p.a. ; art. 107 § 1 i 3 k.p.a. w związku z art. 92 a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 84c ust. 16 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej,

2. naruszenie przepisów prawa materialnego mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 79a ust. 6 pkt 6 i ust. 8 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w związku z art. 86 ust. 2 pkt 1 i 2 w zw. z art. 87 ust. 1 pkt 1 i art. 88 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W odpowiedzi na skargę Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie zajmując dotychczasowe stanowisko w sprawie.

W myśl art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na inne niż określone w pkt 1 - 3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, z wyłączeniem aktów lub czynności podjętych w ramach postępowania administracyjnego określonego w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 23 ze zm. – dalej: k.p.a.), postępowań określonych w działach IV, V i VI ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r. poz. 201 ze zm.), postępowań, o których mowa w dziale V w rozdziale 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. poz. 1947, ze zm.), oraz postępowań, do których mają zastosowanie przepisy powołanych ustaw.

W myśl art. 146 § 1 p.p.s.a. Sąd, uwzględniając skargę na akt lub czynność, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 i 4a, uchyla ten akt, interpretację, opinię zabezpieczającą lub odmowę wydania opinii zabezpieczającej albo stwierdza bezskuteczność czynności. Przepis art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a. stosuje się odpowiednio.

W powyższym kontekście - stosownie do treści art. 145 § 1 p.p.s.a. - należy zwrócić uwagę, iż nie każdy akt administracyjny, który dotknięty jest wadliwością automatycznie zostanie przez Sąd usunięty z obrotu prawnego. Ustawodawca bowiem przyjął, iż Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie (w całości lub w części) może tak orzec, jeżeli stwierdzi:

a) naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy;

b) naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, niezależnie od tego, czy uchybienie to miało wpływ na wynik sprawy;

c) inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Sąd ponadto stwierdza nieważność aktu administracyjnego (w całości lub w części), jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 k.p.a, lub w innych przepisach. Orzeka także wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa, jeżeli zachodzą przyczyny określone w k.p.a. lub w innych ustawach.

Reasumując należy stwierdzić, iż uchylenie aktu administracyjnego z racji naruszenia prawa materialnego uzasadnione będzie wtedy, gdy - w wypadku prawidłowego zastosowania tych norm - rozstrzygnięcie byłoby inne. Zaznaczyć trzeba, że naruszenie prawa nie powoduje uchylenia aktu administracyjnego, gdy wystąpi w postaci rażącej, albowiem wówczas stwierdza się nieważność decyzji lub postanowienia. Wreszcie "inne naruszenie przepisów postępowania" skutkuje uchyleniem aktu administracyjnego, o ile uchylenie to mogło mieć (a więc wcale nie musiało mieć) wpływu na wynik sprawy.

Podkreślenia wymaga również to, iż Wojewódzki Sąd Administracyjny rozstrzyga w granicach danej sprawy, jednakże w mocy art. 134 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie jest związany zarzutami i wnioskami skargi ani powołaną podstawą prawną.

Na wstępie należy zaznaczyć, że wobec wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 20 grudnia 2017 r. sygn. akt SK 37/15, zawarty w skardze wniosek o zawieszenie postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym, jak też przedstawienie zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu, stały się bezprzedmiotowe.

Mając na uwadze, że w świetle powołanego wyroku TK postanowienie o kontynuowaniu czynności kontrolnych podlega ocenie zgodności z prawem w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Wojewódzki Sąd Administracyjny poddał zaskarżone postanowienie kontroli pod względem jego zgodności z prawem. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 27 marca 2013 r. sygn. akt II GSK 318/13 (dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych - www.orzeczenia.gov.pl), tego typu postanowienie charakteryzuje się wszystkimi cechami właściwymi dla aktów, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. Nie ma ono bowiem charakteru decyzji lub postanowienia podjętych w postępowaniu jurysdykcyjnym, egzekucyjnym lub zabezpieczającym, zostało podjęte w sprawie indywidualnej, ma charakter publicznoprawny oraz dotyczy obowiązków skarżącej wynikających z przepisów prawa. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjęcie, że postanowienie o kontynuowaniu czynności kontrolnych podlega ocenie zgodności z prawem w postępowaniu sądowoadministracyjnym, uczyni ochronę przedsiębiorcy, przewidzianą art. 84c ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, pełną i realną. W tym zakresie mieści się ocena, czy zaskarżone postanowienie odpowiada prawu i czy postępowanie prowadzące do jego wydania nie jest obciążone wadami uzasadniającymi wyeliminowanie tego rozstrzygnięcia z obrotu prawnego.

W ocenie Sądu skarga jest zasadna.

Przepis art. 79a ust. 6 pkt 6 i ust. 8 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej wskazuje na wagę, jaką ustawodawca położył na konieczność określenia w Upoważnieniu zakresu kontroli. Zamieszczenie w Upoważnieniu zakresu kontroli jest obligatoryjne a zakaz wykroczenia w toku kontroli poza jej zakres wskazany w Upoważnieniu jest jednoznaczny. W ocenie Sądu nie można określenia zakresu przedmiotowego kontroli interpretować rozszerzająco, co miało miejsce po stronie organu w rozpoznawanej sprawie. Analiza przedstawionego Skarżącej spółce zakresu przedmiotowego kontroli sprowadzającego się do kontroli prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek, do których pobierania zobowiązany jest Zakład oraz zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, nie pozostaje w bezpośrednim związku z żądanymi do przedstawienia umowami oraz zestawieniami obrotów i sald.

Skład orzekający w pełni podziela stawisko wyrażone w wyroku tut. Sądu z dnia 7 marca 2014 r., sygn. akt V SA/Wa 2022/13 (dostępny w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych - www.orzeczenia.gov.pl), z którego wynika, iż jeżeli w trakcie wykonywania kontroli pojawi się potrzeba jej rozszerzenia, a więc zmiany zakresu przedmiotowego kontroli, to niezbędne stanie się wydanie odrębnego Upoważnienia do jej przeprowadzenia. Dopiero takie rozszerzenie zakresu kontroli umożliwi żądanie przez Zakład dokumentów wykraczających poza pierwotny zakres kontroli.

W konsekwencji Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżone postanowienie w oparciu o art. 146 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął z mocy art. 200 p.p.s.a.

Jednocześnie Sąd na mocy art. 223 § 2 p.p.s.a. nakazuje ściągnąć od Skarżącego kwotę 100,00 zł (słownie sto złotych) tytułem uiszczenia brakującej kwoty wpisu sądowego.

Zdanie odrębne

UZASADNIENIE ZDANIA ODRĘBNEGO SĘDZIEGO ARKADIUSZA TOMCZAKA

Prawomocnym postanowieniem z 9 lutego 2017 r., sygn. akt V SA/Wa 50/17, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, działając na podstawie art. 58 § 1 pkt 1 i § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 ze zm.) - dalej: p.p.s.a., odrzucił skargę I. Sp. z o.o. z siedzibą we W. na postanowienie Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z [...] listopada 2016 r. nr [...] w przedmiocie kontynuowania czynności kontrolnych.

W uzasadnieniu orzeczenia WSA wskazał, że zgodnie z uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 stycznia 2014 r., sygn. akt II GPS 3/13, na odmowę rozpatrzenia sprzeciwu wniesionego na podstawie art. 84c ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2017 r., poz. 2168) - dalej u.s.d.g., nie przysługuje skarga do sądu administracyjnego. Wprawdzie treść uchwały odnosi się wprost do odmowy rozpatrzenia sprzeciwu, jednakże analiza jej uzasadnienia prowadzi do wniosku, że kontroli sądów administracyjnych nie podlegają orzeczenia wydawane w ramach postępowań prowadzonych na podstawie art. 84c u.s.d.g., w tym zaskarżone w niniejszej sprawie postanowienie oparte na art. 84c ust. 10 u.s.d.g. WSA przywołał przy tym pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 31 października 2014 r., sygn. akt II GSK 1277/14, że odwołanie się przez sąd do zasady wyrażonej w uchwale NSA z 13 stycznia 2014 r. jest w pełni uzasadnione. Ogólna moc wiążąca uchwał Naczelnego Sądu Administracyjnego wynika z art. 269 § 1 p.p.s.a. Treść tego przepisu w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje, że żaden skład orzekający (jakiegokolwiek sądu administracyjnego) nie może rozstrzygnąć kwestii objętej zakresem uchwały w sposób sprzeczny ze stanowiskiem w niej zawartym. Do naruszenia art. 269 § 1 p.p.s.a. doszłoby wówczas, gdyby sąd wyraził stanowisko odmienne od tego, które zostało przedstawione w powołanej uchwale. Z tych względów, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, na podstawie art. 58 § 1 pkt 1 i § 3 p.p.s.a. odrzucił skargę.

Postanowienie WSA w Warszawie z 9 lutego 2017 r. stało się prawomocne 23 marca 2017 r.

W dniu 19 marca 2018 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wpłynęła skarga I. Sp. z o.o. z siedzibą we W.(dalej: Skarżąca, Strona lub Spółka), następcy prawnego I. Sp. z o.o. z siedzibą we W., o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 9 lutego 2017 r. (sygn. akt: V SA/Wa 50/17) odrzucającym skargę na postanowienie Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z [...] listopada 2016 r. nr [...].

W uzasadnieniu skargi o wznowienie postępowania Skarżąca wskazała na wystąpienie podstawy wznowienia postępowania, a mianowicie art. 270 oraz art. 272 § 1 i § 2 w związku z art. 3 § 2 pkt 2 i art. 58 § 1 pkt 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, w związku z art. 84c ust. 1, ust. 9 i ust. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 2017 r. (sygn. akt: SK 37/15), opublikowanym w Dzienniku Ustaw z dnia 28 grudnia 2017 r. (poz. 2451), w którym Trybunał Konstytucyjny orzekł, że "[...] art 3 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 20102 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi [...] rozumiany jako wyłączający możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego na postanowienie w przedmiocie zażalenia na postanowienie wydane wskutek wniesienia sprzeciwu, o którym mowa w art 84c ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej [...], jest niezgodny z art 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej".

Z uwagi na wystąpienie zdaniem Strony przesłanki wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego, Skarżąca wniosła na podstawie art. 282 p.p.s.a. o uchylenie w całości postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 9 lutego 2017 r. (sygn. akt: V SA/Wa 50/17) w celu merytorycznego rozpoznania skargi na postanowienie Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z [...] listopada 2016 r. nr [...] w przedmiocie sprzeciwu na czynności kontrolne.

W uzasadnieniu skargi wskazano, że [...] grudnia 2017 r. nastąpiło zarejestrowanie przez Sąd Rejonowy dla [...], VI Wydział Gospodarczy KRS połączenia spółek I. C. Sp. z o.o. i I. S. P. Sp. z o.o. w trybie art. 492 § 1 pkt 1 Kodeksu spółek handlowych, w wyniku czego cały majątek spółki I. S. P. Sp. z o.o. (spółka przejmowana) został przeniesiony z tym dniem na spółkę I.C. Sp. z o.o. (spółka przejmująca). W wyniku połączenia spółka I. C. Sp. z o.o. zmieniła jednocześnie swoją firmę i w obrocie gospodarczym występuje od tego dnia pod firmą I. Sp. z o.o.

Skarżąca wskazała, że podstawę prawną odrzucenia jej skargi w oparciu o art. 58 § 1 pkt 1 p.p.s.a. stanowił przepis art. 3 § 2 pkt 2 powołanej ustawy, który to przepis rozumiany jako wyłączający możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego na postanowienie w przedmiocie zażalenia na postanowienie wydane wskutek wniesienia sprzeciwu, o którym mowa w art. 84c ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej został wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 2017 r. (sygn. akt: SK 37/15) uznany za niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Tym samym zdaniem Skarżącej w sprawie zaistniała podstawowa przesłanka wznowienia postępowania, o której mowa w art. 272 § 1 p.p.s.a., zgodnie z którym można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

Jednocześnie zgodnie z art. 272 § 2 powołanej ustawy, w takim przypadku skargę o wznowienie postępowania należy wnieść w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Uwzględniając fakt, że zgodnie z art. 190 ust. 3 Konstytucji RP orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego wchodzą w życie z dniem ich ogłoszenia w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony, a wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 2017 r. (sygn. akt: SK 37/15) został ogłoszony w Dzienniku Ustaw z dnia 28 grudnia 2017 r. (Dz. U. 2017, poz. 2451), to zachowany został jednocześnie ustawowy termin na złożenie skargi o wznowienie postępowania.

W ocenie Skarżącej brak jest również w przedmiotowej sprawie negatywnej przesłanki wznowienia postępowania, o której mowa w art. 278 p.p.s.a., zgodnie z którym po upływie pięciu lat od uprawomocnienia się orzeczenia nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem przypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana, bowiem prawomocne postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie sygn. akt V SA/Wa 50/17 - będące przedmiotem skargi, wydane zostało 9 lutego 2017 r.

W tej sytuacji w ocenie Strony zachodzą wszelkie przesłanki umożliwiające wznowienie postępowania.

W mojej ocenie skarga Spółki o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego powinna była podlegać odrzuceniu.

Stosownie do przepisów art. 280 - 282 p.p.s.a. rozpoznanie skargi o wznowienie postępowania następuje w dwóch etapach. Na pierwszym z nich sąd bada pod względem formalnym (na posiedzeniu niejawnym) dopuszczalność skargi o wznowienie postępowania, tj. czy skarga została wniesiona w terminie oraz czy skarżący wskazał ustawową przyczynę uzasadniającą żądanie wznowienia. Na tym etapie sąd nie bada ani rzeczywistego istnienia podstawy, ani jej trafności, a jedynie fakt jej powołania. Podstawą tej oceny są twierdzenia zawarte w skardze o wznowienie postępowania. W sytuacji, w której skarga o wznowienie postępowania została wniesiona po terminie lub gdy z samego jej uzasadnienia wynika, że podnoszona podstawa nie zachodzi, skarga jako pozbawiona ustawowych podstaw wznowienia postępowania podlega odrzuceniu (por. postanowienia NSA z: 5 lipca 2012 r., sygn. akt I OSK 1057/12; 7 sierpnia 2012 r., sygn. akt I OSK 1285/12 i 16 listopada 2012 r., sygn. akt I OSK 2607/12, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 grudnia 2017 r. , sygn. akt I GSK 1316/16). W przeciwnym razie rozpoczyna się drugi etap postępowania. Na tym etapie, a więc wówczas, gdy nie zachodzi podstawa do odrzucenia skargi o wznowienie postępowania (skarga jest dopuszczalna, została wniesiona w terminie i istnieje powoływana w niej podstawa wznowienia), sąd rozpoznaje (na rozprawie) sprawę merytorycznie.

Z treści art. 281 p.p.s.a. wynika nadto, że na rozprawie sąd rozstrzyga przede wszystkim o dopuszczalności wznowienia i jeżeli brak jest ustawowej podstawy wznowienia lub termin do wniesienia skargi nie został zachowany, odrzuca skargę o wznowienie. Sąd może jednak po rozważeniu stanu sprawy połączyć badanie dopuszczalności wznowienia z rozpoznaniem sprawy. W mojej ocenie takie właśnie orzeczenie o odrzuceniu skargi powinno było zostać wydane w niniejszej sprawie.

Przedmiotem wznowionego postępowania jest ocena wpływu wskazanej przez skarżącego podstawy wznowienia na treść poprzedniego rozstrzygnięcia. Rozpoznając ponownie sprawę sąd stosuje odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem, który wznowił postępowanie (art. 282 § 2 p.p.s.a.), m.in. przepisy o czynnościach procesowych, o doręczeniach, jak również dotyczące wydawania orzeczeń, ich uzasadniania i doręczania. Negatywny wynik tej oceny, a więc gdy powołane podstawy wznowienia wprawdzie istnieją, ale nie pozostają w związku przyczynowym z treścią zaskarżonego rozstrzygnięcia, sprawia, że skarga o wznowienie postępowania podlega oddaleniu (por. postanowienia NSA z: 26 października 2012 r., sygn. akt II OSK 2577/12; 4 września 2013 r., sygn. akt I FSK 1424/13; 23 października 2012 r., sygn. akt II OSK 2531/12). Oddalenie skargi o wznowienie postępowania nastąpić powinno wówczas, gdy zgłoszona podstawa wznowienia postępowania jest bezzasadna lub stwierdzona podstawa wznowienia nie miała wpływu na treść uprzednio wydanego orzeczenia. Natomiast w każdym innym przypadku skarga o wznowienie postępowania powinna być uwzględniona (tak: wyrok NSA z 6 lipca 2016 r., sygn. akt II OSK 2836/15, LEX nr 2142381).

Podkreślenia wymaga, że nadzwyczajny charakter instytucji wznowienia postępowania nakazuje interpretować przyczyny wznowienia postępowania w sposób ścisły. Istotą tej instytucji jest bowiem ponowne rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem, w celu zapewnienia zgodności z prawem wydanego w sprawie rozstrzygnięcia. To szczególne postępowanie zmierza wszak do wyeliminowania z obrotu prawnego prawomocnego orzeczenia sądu.

Podstawy wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego zostały określone w art. 271 - 273 p.p.s.a.

W skardze o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 9 lutego 2017 r. wskazano ustawową podstawę wznowienia postępowania, o której mowa w art. 272 § 1 p.p.s.a. Zgodnie z tym przepisem, można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

W myśl § 2 tego przepisu w sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Jeżeli w chwili wydania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego orzeczenie sądowe nie było jeszcze prawomocne na skutek wniesienia środka odwoławczego, który został następnie odrzucony, termin biegnie od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu. Oznacza to, że co do zasady podstawą złożenia skargi o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego może być wyrok Trybunału Konstytucyjnego.

Dokonując analizy złożonej skargi o wznowienie postępowania doszedłem do przekonania, że Skarżąca ma legitymację do jej złożenia, gdyż jest następcą prawnym Strony, w stosunku do której zostało wydane prawomocne postanowienie WSA w Warszawie z 9 lutego 2017 r.

Skarżąca złożyła nadto skargę w terminie wskazanym w przepisie art. 272 § 2 p.p.s.a., bowiem wskazany przez Stronę akt Trybunału Konstytucyjnego z 20 grudnia 2017 r. został ogłoszony 28 grudnia 2017 r., zaś skargę nadano 13 marca 2018 r.

W mojej ocenie skarga powinna jednak podlegać odrzuceniu z uwagi na brak wystąpienia trzeciej przesłanki niezbędnej do rozpoznania skargi, bowiem orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 2017 r. sygn. akt SK 37/15 w mojej ocenie jest wyrokiem nieistniejącym (sententia non existens).

Dzieje się tak, ponieważ 20 grudnia 2017 r. Trybunał Konstytucyjny nie orzekał w pełnym pięcioosobowym składzie. Z treści tego aktu wynika, że w jego składzie znalazła się co najmniej jedna osoba nieuprawniona do orzekania - Mariusz Muszyński.

Dokonując analizy treści wyroków Trybunału Konstytucyjnego z 16 grudnia 2015 r. sygn. akt K 34/15 (Dz. U. z 2015 r., poz. 2129), jak też ogłoszonych 5 czerwca 2018 r. – ponad 2 lata po wydaniu - wyroków Trybunału Konstytucyjnego z 9 marca 2016 r. sygn. akt K 47/15 (Dz. U. z 2018 r., poz. 1077) oraz z 11 sierpnia 2016 r. sygn. akt K 39/16 (Dz. U. z 2018 r., poz. 1078) doszedłem do przekonania, że Mariusz Muszyński nie jest osobą uprawnioną do orzekania w składzie Trybunału Konstytucyjnego.

Podkreślenia wymaga, że wskazane wyroki Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, co wynika wprost z art. 190 ust. 1 Konstytucji RP. Prymat Konstytucji nad ustawą zwykłą pozostaje przy tym nadal twierdzeniem oczywistym. Oznacza to, że adnotacje opublikowane nad ogłoszonymi wyrokami w Dz. U. z 5 czerwca 2018 r., poz. 1077 i poz. 1078 o treści: "Rozstrzygnięcie wydane z naruszeniem przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. z 2016 r., poz. 293), dotyczyło aktu prawnego, który utracił moc obowiązującą" nie mają wpływu na obowiązywanie i ostateczność tych wyroków. Jako sędzia, na podstawie art. 178 ust. 1 Konstytucji w sprawowaniu swojego urzędu jestem przy tym niezawisły i podlegam tylko Konstytucji i ustawom.

Tymczasem z treści wskazanych wyroków Trybunału Konstytucyjnego z 16 grudnia 2015 r., z 9 marca 2016 r. oraz z 11 sierpnia 2016 r. wynika, że wybór przez Sejm VII kadencji trzech sędziów Trybunału Konstytucyjnego wymienionych w uchwałach z dnia 8 października 2015 r. w sprawie powołania sędziów Trybunału Konstytucyjnego (M. P. poz. 1038-1040), rozpoczynających kadencję 7 listopada 2015 r., był prawidłowy. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 3 grudnia 2015 r. (sygn. akt K 34/15), stwierdził, że o statusie sędziego Trybunału należy mówić już w momencie zakończenia procedury wyboru kandydata na sędziego przez Sejm, co w tym przypadku nastąpiło 8 października 2015 r. Trybunał Konstytucyjny podkreślił również, że uchwała Sejmu w tej sprawie jest definitywna i nie podlega wzruszeniu. W rezultacie Sejm nie może odwołać swojego wyboru, unieważnić go, stwierdzić jego bezprzedmiotowości bądź post factum go konwalidować. Ze wskazanych wyroków Trybunału Konstytucyjnego wynika, że zgodnie z art. 194 ust. 1 Konstytucji RP kompetencja Sejmu do wyboru sędziego aktualizuje się jedynie wówczas, gdy istnieje wolne stanowisko sędziowskie wymagające obsadzenia. Skoro więc kadencja sędziów wybranych 8 października 2015 r. dopiero rozpoczynała swój bieg, to Sejm w ogóle nie mógł korzystać z kompetencji określonej w art. 194 ust. 1 Konstytucji RP przy wyborze m. in. Mariusza Muszyńskiego. Tym samym nie mógł zostać skutecznie wybrany na obsadzone już stanowisko sędziego Trybunału Konstytucyjnego uchwałą Sejmu RP z 2 grudnia 2015 r. w sprawie wyboru sędziego Trybunału Konstytucyjnego na stanowisko sędziego Trybunału Konstytucyjnego (M.P. z 2015 r., poz. 1184).

W mojej ocenie, skoro w pięcioosobowym składzie Trybunału Konstytucyjnego, który wydał orzeczenie z 20 grudnia 2017 r. sygn. akt SK 37/15, na które powołuje się Skarżąca, brała udział co najmniej jedna osoba, które w świetle wskazanych wyroków TK nie jest sędzią tego Trybunału, mamy do czynienia z orzeczeniem nieistniejącym (sententia non existens).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 17 listopada 2005 r., sygn. akt I CK 298/05, w doktrynie i w judykaturze zgodnie przyjmuje się występowanie kategorii wyroków nieistniejących. Sąd Najwyższy podkreślił przy tym, że chodzi tu o takie wyroki, które w rzeczywistości zostały sporządzone i jako takie faktycznie istnieją, jeżeli bowiem wyroku lub choćby jego namiastki nie ma, to w ogóle nie zachodzi problem wyroku nieistniejącego; wyrokiem nieistniejącym jest tylko taki wyrok, który nie istnieje w znaczeniu prawnoprocesowym (zob. uchwała Sądu Najwyższego z 26 września 2000 r., III CZP 29/00, OSNC 2001, nr 2, poz. 25). Sąd Najwyższy wskazał przy tym, że pojęciem wyroków nieistniejących obejmuje się na ogół tylko takie wyroki, które wydane zostały przez osoby nieuprawnione (niebędące sędziami), wydane bez żadnego postępowania (w nieistniejących procesach) i wyroki pozbawione zasadniczych cech, które według ustawy powinien posiadać wyrok (np. niezawierające żadnego rozstrzygnięcia lub których sentencji skład sądu nie podpisał). Takie stanowisko wyrażone zostało w wielu orzeczeniach sądów, w których przyjmuje się, że do wyroków nieistniejących zaliczyć można też z całą pewnością orzeczenia wydane przez osoby lub zespoły osób, które nie mają uprawnienia do wydawania wyroków.

Z kolei Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 15 stycznia 2009 r., sygn. akt K 45/07, wskazał, że osobą nieuprawnioną do orzekania jest osoba, która w ogóle nie ma statusu sędziego albo go posiada, ale z określonych powodów nie może sprawować funkcji orzeczniczych.

W tym stanie rzeczy doszedłem do przekonania, że w rozpoznawanej sprawie nie wystąpiła przesłanka umożliwiająca prowadzenie postępowania ze skargi o wznowienie postępowania.

Z tej przyczyny skarga zmierzająca do wyeliminowania z obrotu prawnego prawomocnego postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 9 lutego 2017 r., sygn. akt V SA/Wa 50/17, powinna była zostać odrzucona na podstawie art. 281 p.p.s.a.

Z tego też powodu nie odnoszę się do istoty wyroku, od którego zgłaszam zdanie odrębne, w szczególności do rozstrzygnięcia o uchyleniu prawomocnego postanowienie WSA w Warszawie z 9 lutego 2017 r., sygn. akt V SA/Wa 50/17 i o uchyleniu zaskarżone postanowienie Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.